کاربرد نقشه مغزی چیست؟

الکتروانسفالوگرافی کمی یا نقشه مغزی qeeg ابزاری تشخیصی است که میزان فعالیت الکتریکی مغز را در بخش‌های مختلف، به وسیله پردازش نوار مغزی اندازه‌گیری می‌کند. امروزه می‌توان با مقایسه‌کردن نقشه مغزی افراد بیمار نسبت به نقشه مغزی افراد نرمال، تمامی ناهنجاری‌ها و اختلالات عملکرد مغزی‌شان را شناسایی کرد.

QEEG کمی، به معنای ثبت فعالیت‌های الکتریکی نورون‌های مغز است که معمولاً با قراردادن الکترود در بخش‌های مختلف سر، انجام می‌شود. اطلاعات مختلف به دست آمده در کامپیوتر ذخیره شده و به راحتی می‌توان آن‌ها را چاپ و مورد مطالعه قرار داد. در این مقاله قصد داریم به تشخیص کاربرد نقشه مغزی در اختلالات مختلف بپردازیم. با ما همراه باشید.

کاربرد نقشه مغزی

یکی از کابربردهای نقشه مغزی بررسی عملکرد مغز است به طوری که با تفسیر نقشه مغزی می‌توان مشخص کرد فعالیت‌های الکتریکی مغز در کدام قسمت‌ها زیاد یا کم شده و بدین صورت انواع اختلالات مغزی و نقاط قدرت و ضعف آن را آشکار ساخت. برای تشخیص اختلالاتی مانند افسردگی، آلزایمر، اوتیسم، اختلال دوقطبی، اضطراب، صرع و... از QEEG استفاده می‌شود. در ادامه به کاربرد نقشه مغزی در برخی از اختلالات گفته شده، می‌پردازیم.

تشخیص افسردگی

برای تشخیص افسردگی، پزشک QEEG فرد افسرده را با فرد نرمال مقایسه می‌کند و به دنبال نقاط زرد و نارنجی در مغز می‌گردد. این نواحی معمولاً فعالیت آهسته امواج مغزی را نشان می‌دهند. زمانی پزشک تشخیص افسردگی می‌دهد که بتای مغز فرد بیمار از فرد سالم کمتر باشد. طبق تحقیقات انجام شده، میزان امواج آلفا در بخش‌های لوب آهیانه، لوب پیشانی، لوب گیجگاهی و لوب پس‌سری در افراد افسرده کمتر است؛ از این رو زمانی که فعالیت امواج آلفا در مغز بیشتر می‌شود، فرد افسردگی کمتری را تجربه می‌کند. دامنه و ریتم امواج گاما نیز می‌تواند در تشخیص افسردگی، به پزشک کمک کند.

تشخیص اوتیسم

اوتیسم یا نورودولوپمنتال یک اختلال عصبی - رشدی است که سبب بروز مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و ارتباطات می‌شود؛ این مشکلات به دلیل وجود علایق، رفتارها و فعالیت‌های تکراری است. روش QEEG اولین گام برای درمان اختلال اوتیسم است.

برای تشخیص اوتیسم در طول نقشه‌برداری، ۱۹ حسگر یا سنسور روی سر فرد بیمار قرار می‌گیرند تا فعالیت‌های مغز را ضبط کنند. توجه داشته باشید که این روش غیرتهاجمی و بدون درد است. سپس نتایج نقشه‌برداری فرد بیمار با فرد سالم مقایسه می‌شود و قسمت‌هایی از مغز فرد که به درستی کار نمی‌کنند و همچنین دلایل بروز علائم توسط پزشک متخصص، مشخص می‌شوند. همچنین علاوه بر نقشه مغز، تشخیص اوتیسم با نوار مغزی هم امکان‌پذیر است. معمولاً در QEEG فرد مبتلا به اوتیسم، موارد زیر نشان داده می‌شوند:

• نقایص مرتبط با ارتباطات اجتماعی که باعث بروز اختلالاتی در سمت راست مغز می‌شود.
• معمولاً در بیمارانی که از لحاظ عاطفی بیش فعال هستند و زیاد خشمگین می‌شوند، اختلالات در لوب‌های گیجگاهی، راستی و جلویی نشان داده می‌شوند.
• اختلالات زبانی معمولاً در قسمت چپ مغز، نشان داده می‌شوند.
• نقایص ابراز احساسات نیز در قسمت جلو و راست مغز، مشخص می‌شوند.

تشخیص سکته مغزی

یکی دیگر از کاربرد نقشه مغزی، تشخیص سکته مغزی است. سکته مغزی یک عارضه بسیار خطرناک است که عوارض زیادی برای فرد در پی دارد. این عارضه بدون علائم مشهودی اتفاق می‌افتد؛ به همین دلیل به آن قاتل خاموش می‌گویند. سکته مغزی به معنای پارگی رگ در مغز و به دنبال آن خونریزی مغزی است. پاره شدن رگ خونی، سبب خونریزی در بافت‌های مغزی می‌شود که در اصطلاح به آن هموراژیک گفته می‌شود.

بعد از این عارضه، اکسیژن و خون‌رسانی به مغز قطع می‌شود و علائم سکته مغزی، بروز می‌دهند. خونریزی در مغز سبب تورم و افزایش تورم درون جمجمه می‌شود. الکتروانسفالوگرافی کمی، یکی از روش‌های مؤثر برای تشخیص سکته مغزی است که امروزه از آن استفاده می‌کنند.

تشخیص اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی، یکی دیگر از اختلالات بسیار جدی در افراد است که می‌تواند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. برخلاف تصور اکثر مردم، فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، دو شخصیت متفاوت ندارد؛ بلکه تغییرهای خلق‌وخوی بسیار شدیدی را احساس می‌کند؛ به طوری که در زمان کوتاهی از یک فرد خوشحال و سرخوش تبدیل به فردی ناراحت و افسرده می‌شود. این اختلال می‌تواند بر زندگی، روحیه و سلامت روان افراد تأثیرات منفی بگذارد. خوشبختانه اختلال دوقطبی یا شیدایی - افسردگی به راحتی با روش‌های مختلف قابل درمان است. یکی از روش‌هایی که می‌تواند به تشخیص زودهنگام اختلالات دوقطبی کمک کند QEEG یا نقشه مغزی است .

تشخیص بیش فعالی

بیش فعالی یا اختلال نقص توجه، یک اختلال روانی در میان کودکان است که می‌تواند بر زندگی آن‌ها، تأثیر منفی داشته باشد. کودک مبتلا به بیش فعالی معمولاً در توجه‌کردن و تمرکز کردن، دچار مشکل می‌شود. این کودکان نسبت به هم سن و سال‌های خود، انرژی بیشتری دارند؛ به همین خاطر مدام در حال فعالیت و جنب‌وجوش هستند و یک جا نشستن و تمرکز کردن برای آن‌ها کاری سخت و دشوار است. مغز کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی در مقایسه با کودکان دیگر، عملکرد متفاوتی دارد؛ به طوری که فعالیت امواج در برخی از بخش‌های مغز آن‌ها، بیشتر از حد نرمال است.

این اختلال در کودکان به راحتی قابل درمان است و روش‌های درمانی مختلفی برای کنترل آن وجود دارند. اولین قدمی که برای تشخیص بیش فعالی و شروع درمان در کودکان باید انجام داد، تهیه یک QEEG دقیق از مغز کودک است. در واقع از دیگر کاربرد نقشه مغزی می‌توان به نشان دادن فعالیت امواج مغزی در بخش‌های مختلف سر توسط آن اشاره کرد. برای تشخیص بیش فعالی به وسیله نقشه مغزی، الکترودهای مختلفی در قسمت‌های سر کودک قرار داده می‌شوند. این الکترودها، فعالیت الکتریکی مغز را تشخیص و اندازه‌گیری می‌کنند و با کمک نرم‌افزارهایی، آن‌ها را به صورت تصویر سه‌بعدی نمایش می‌دهند.

تشخیص اضطراب

همه افراد در مقاطع مختلف زندگی خود، ممکن است دچار اضطراب شوند. هنگام امتحانات، تصمیم‌گیری در مورد یک موضوع مهم، مشکلات موجود در محل کار یا زندگی همگی و... از عواملی هستند که باعث ایجاد اضطراب می‌شوند. زندگی با اختلال اضطرابی، تجربه‌ای کاملاً متفاوت در زندگی برای افراد ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به اختلال اضطرابی بیشتر اوقات دچار ترس، وحشت، نگرانی و پارانوئید هستند.

حتی در حالت‌های کم استرس، این احساسات طاقت‌فرسا می‌توانند در زندگی افراد، تداخل ایجاد کرده که باعث ایجاد تأثیرات منفی روی شغل، مدرسه و روابط آن‌ها شوند. نقشه‌برداری مغزی می‌تواند مغزهای مضطرب و پریشان را شناسایی کند. فعالیت خیلی کم یا بیش از اندازه امواج مغزی در نقشه مغزی QEEG اضطراب فرد را نشان می‌دهند. به عنوان مثال فعالیت بیش از حد امواج دلتا سبب ناتوانی در تفکر می‌شود.

تشخیص صرع

صرع یکی دیگر از اختلالات مغزی است که کیفیت زندگی فرد بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه اگر زودهنگام تشخیص داده شود، می‌توان از پیشرفت آن، جلوگیری کرد. بیشتر افراد، صرع را با تشنج برابر می‌دانند؛ در صورتی که حملات صرع، علائم مختلفی دارند. این علائم ممکن است شامل تشنج کل بدن یا حتی گرفتگی عضلات و خیره‌شدن به فضا باشد. صرع ممکن است به دلایل مختلفی مانند نقص مادرزادی، عفونت مغزی، نرسیدن اکسیژن به مغز و... اتفاق افتد. معمولاً برای تشخیص صرع در افراد نیز از سیگنال‌های الکتروانسفالوگرافی کمی، استفاده می‌شود.

نظارت بر اثربخشی درمان

نقشه مغزی بر اساس تحلیل کمی و عددی امواج مغز است که اطلاعات دقیق‌تری از عملکرد مغز نسبت به نوار مغزی ارائه می‌دهد. با آنالیز دقیق نقشه مغزی می‌توان شدت و منبع اختلال و همچنین الگو‌های کارکرد مغز را تشخیص داد. بعد از مشاهده نقشه مغزی توسط پزشک متخصص و تحلیل آن، برنامه‌ای مناسب برای کار کردن روی اختلالات مغزی بیمار، نوشته می‌شود و فرد تحت درمان قرار می‌گیرد. این روند درمانی ممکن است چند ماه طول بکشد. در طول این مدت نقشه مغزی بیمار به طور مرتب توسط پزشک، مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد تا نحوه پیشرفت و بهبود اختلال مشخص شود و فرد سلامت کامل خود را به دست آورد.

سخن پایانی

در این مقاله در مورد کاربرد نقشه مغزی صحبت کردیم. اکثر افرادی که سابقه درمان به‌خاطر بیمارهای روانپزشکی دارند، می‌دانند که همیشه انتخاب دارویی برای درمان، بهترین انتخاب نیست. الکتروانسفالوگرافی کمی، یکی از به‌روزترین و پرکاربردترین ابزارهای تصویربرداری از مغز است. با استفاده از QEEG می‌توان نواحی نامنظم و ناکارآمد مغز را به راحتی مشخص کرد. نقشه مغزی با نشان‌دادن ساختار مغز و اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی آن، به پزشکان و روانپزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دهند که کدام قسمت از مغز دچار اختلال شده و به درستی کار نمی‌کند. پزشکان می‌توانند با تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به دست آمده، اختلالات مغزی را تشخیص دهند، علائم آن را بررسی کنند و مناسب‌ترین برنامه درمانی را با توجه به نوع اختلال تجویز کنند.