علت سرگیجه هنگام بلند شدن و دراز کشیدن چیست

سرگیجه هنگام تغییر وضعیت بدن، مانند بلند شدن یا دراز کشیدن، تجربه‌ای رایج اما گاه آزاردهنده است. این حالت ممکن است با احساس چرخش، ضعف یا تعادل نامناسب همراه باشد و فعالیت‌های روزانه را تحت تأثیر قرار دهد. دلایل سرگیجه متنوع است و شامل مشکلات فشار خون، اختلالات گوش داخلی، کم‌آبی بدن و سبک زندگی ناسالم می‌شوند. شناخت علت دقیق و رعایت روش‌های پیشگیرانه به کاهش خطر سقوط و آسیب کمک می‌کند.

در این مقاله به بررسی علائم، علت سرگیجه هنگام بلند شدن و دراز کشیدن و روش‌های درمان این عارضه می‌‎پردازیم. همراه ما باشید.

علائم سرگیجه هنگام بلند شدن و دراز کشیدن

سرگیجه هنگام تغییر وضعیت بدن، به ویژه هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا دراز کشیده، تجربه‌ای شایع است. فرد ممکن است احساس چرخش محیط اطراف یا ناپایداری کند و حتی تعادل خود را از دست بدهد. این حالت معمولاً با تاری دید، حالت تهوع، تعریق ناگهانی، ضعف عمومی و احساس خستگی همراه است. برخی افراد ممکن است ضربان قلب سریع یا تپش قلب را نیز تجربه کنند.

سرگیجه معمولاً کوتاه‌مدت است، اما در موارد شدید می‌تواند به سقوط یا آسیب جسمی منجر شود. این علائم معمولاً بعد از چند ثانیه تا چند دقیقه کاهش می‌یابند و اغلب با تغییر آرام وضعیت بدن، کنترل می‌شوند. توجه به این علائم اهمیت دارد، زیرا می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات زمینه‌ای مانند کم آبی، افت فشار خون یا اختلالات گوش داخلی باشد.

علت سرگیجه هنگام بلند شدن چیست

علت سرگیجه هنگام بلند شدن از حالت نشسته، معمولاً ناشی از کاهش ناگهانی جریان خون به مغز است. این وضعیت اغلب باعث احساس ضعف، تاری دید و ناپایداری می‏شود. شناخت علت زمینه‌ای سرگیجه اهمیت زیادی دارد تا درمان مناسب و پیشگیری از عوارض جدی امکان‌پذیر شود و عبارت‎ند از:

سریع برخاستن

بلند شدن سریع از حالت نشسته یا دراز کشیده، فشار ناگهانی بر سیستم گردش خون وارد می‌کند و می‌تواند باعث افت فشار خون وضعیتی شود. این کاهش موقت فشار خون موجب کاهش جریان خون به مغز شده و سرگیجه یا تاری دید ایجاد می‌کند. افرادی که سابقه فشار خون پایین یا مشکلات قلبی دارند، بیشتر در معرض این نوع سرگیجه قرار می‌گیرند. همچنین عواملی مانند کم‌آبی، ضعف عضلانی یا مصرف داروهایی که فشار خون را کاهش می‌دهند، احتمال بروز سرگیجه هنگام سریع برخاستن را افزایش می‌دهند. برای پیشگیری، توصیه می‌شود هنگام بلند شدن، ابتدا به آرامی لبه صندلی یا تخت تکیه داده و سپس بدن را به تدریج بالا بیاورید تا سیستم گردش خون فرصت تنظیم داشته باشد و سرگیجه کاهش یابد.

 بیماری پاتس

پزشکان، بیماری پاتس را هم علت سرگیجه زمانی که فرد قصد دارد بلند شود و بایستد، معرفی می‌کنند که ناشی از اختلال در عملکرد سیستم عصبی و قلبی است. در این وضعیت، ایستادن طولانی مدت باعث افزایش ضربان قلب و کاهش جریان خون به مغز می‌شود. افراد مبتلا هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا دراز کشیده، سرگیجه، خستگی شدید، تپش قلب و گاهی تهوع را تجربه می‌کنند. علت دقیق بیماری مشخص نیست، اما اختلال در سیستم عصبی خودکار و تنظیم فشار خون نقش مهمی در بروز علائم دارد.

 بیماری پاتس بیشتر در زنان جوان شایع است و علائم آن می‌تواند باعث محدودیت فعالیت‌های روزانه شود. تشخیص به موقع و درمان مناسب، شامل تغییر سبک زندگی، مصرف مایعات کافی و در موارد خاص دارو، شدت علائم را کاهش می‌دهد و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند.

 کم آبی و گرما زدگی

کم آبی بدن و گرمازدگی از دیگر عوامل ایجاد سرگیجه هنگام بلند شدن یا دراز کشیدن هستند. کاهش حجم مایعات بدن باعث افت فشار خون و کاهش جریان خون به مغز می‌شود، که سرگیجه، ضعف، سردرد و خستگی شدید را به همراه دارد. قرار گرفتن در محیط گرم یا ورزش شدید بدون نوشیدن آب کافی نیز احتمال گرمازدگی و سرگیجه را افزایش می‌دهد. علائم آن شامل تعریق زیاد، تپش قلب، تهوع و کاهش تمرکز است. پیشگیری از این وضعیت نیازمند مصرف منظم آب، جلوگیری از قرار گرفتن طولانی در گرما و استراحت مناسب در محیط خنک است.

الکل و دخانیات

مصرف الکل و دخانیات می‌تواند تعادل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و عامل سرگیجه هنگام بلند شدن یا دراز کشیدن باشد. الکل باعث گشاد شدن رگ‌های خونی و افت فشار خون می‌شود و جریان خون به مغز کاهش می‌یابد، در نتیجه سرگیجه و ضعف ایجاد می‌شود. نیکوتین موجود در سیگار نیز به تغییرات فشار خون و اختلال در جریان خون مغزی منجر می‌شود و سیستم تعادل داخلی بدن را مختل می‌کند. همچنین مصرف این مواد روی عملکرد گوش داخلی تأثیر منفی دارد و حساسیت به تغییرات موقعیت بدن افزایش می‌یابد. کاهش یا حذف مصرف این عوامل، همراه با هیدراتاسیون مناسب و سبک زندگی سالم، به بهبود تعادل بدن و کاهش سرگیجه کمک می‌کند.

علت سرگیجه هنگام دراز کشیدن چیست

سرگیجه هنگام دراز کشیدن اغلب به اختلالات گوش داخلی، به‌ویژه سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV)، مربوط است. تغییر سریع وضعیت سر یا بدن می‌تواند جریان مایع داخلی گوش را تحریک کرده و حس چرخش یا عدم تعادل ایجاد کند. علاوه بر این، افت فشار خون یا مشکلات قلبی و عروقی ممکن است جریان خون به مغز را در حالت خوابیده به‌طور موقت کاهش دهد و سرگیجه ایجاد کند. مصرف برخی داروها و کمبود مایعات بدن نیز شدت این علائم را افزایش می‌دهد. بررسی دقیق علت سرگیجه هنگام دراز کشیدن اهمیت بالایی دارد، زیرا شناسایی عامل زمینه‌ای، مانند اختلالات گوش داخلی یا فشار خون پایین، امکان درمان مؤثر و پیشگیری از عوارض جدی را فراهم می‌کند.

 روش های درمان سرگیجه هنگام بلند شدن و دراز کشیدن

درمان سرگیجه هنگام تغییر وضعیت بدن به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. برای موارد خفیف، تغییر آرام وضعیت بدن هنگام بلند شدن، نوشیدن آب کافی، اجتناب از محیط‌های گرم و استفاده از کفش مناسب کمک‌کننده است. در صورت وجود بیماری پاتس یا اختلال فشار خون، پزشک داروهای مناسب یا تمرینات بدنی خاص برای تقویت گردش خون تجویز می‌کند. 

همچنین اصلاح سبک زندگی، کاهش مصرف الکل و دخانیات (اثرات معمولاً موقتی و وابسته به میزان مصرف هستند.)، مدیریت استرس و خواب کافی نیز علائم سرگیجه را کاهش می‌دهد. فیزیوتراپی گوش داخلی و تمرینات تعادلی در برخی موارد نیز موثر است. مهم‌ترین نکته، پیگیری پزشکی برای تشخیص علت اصلی سرگیجه است؛ چرا که درمان زودهنگام از سقوط، آسیب جسمی و تشدید بیماری‌های زمینه‌ای پیشگیری می‌کند. در صورت تداوم سرگیجه یا تشدید علائم، مراجعه به متخصص گوش، حلق و بینی یا متخصص مغز و اعصاب توصیه می‌شود.

 سخن پایانی

در این مقاله علت سرگیجه هنگام بلند شدن و دراز کشیدن را بیان کردیم و توضیح دادیم که تجربه‌ای رایج اما قابل توجه است که سلامت روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عوامل متعددی از جمله افت فشار خون، اختلالات گوش داخلی، کم‌آبی بدن و سبک زندگی ناسالم در بروز آن نقش دارند. رعایت نکات پیشگیرانه و تغییر آرام وضعیت بدن، همراه با مدیریت سبک زندگی، می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد. همچنین تشخیص به موقع علت زمینه‌ای و پیگیری درمان مناسب، از بروز عوارض جدی مانند سقوط یا آسیب جسمی جلوگیری می‌کند.