اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یک اختلال روانی مزمن و ناتوان‌کننده است که حدود 0.32 درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال که اغلب بدون هشدار در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی بروز می‌کند، با علائمی شامل توهمات شنوایی و بینایی، روان‌پریشی، تفکر عجیب یا آشفته، افسردگی و گوشه‌گیری اجتماعی همراه است.
یکی از روش‌های نوینی که برای بررسی و تشخیص اختلال اسکیزوفرنی کاربرد دارد، استفاده از نقشه مغزی qeeg است. در این روش، تغییرات غیرطبیعی امواج مغزی در افراد مبتلا به این بیماری شناسایی و تحلیل می‌شود. در این مقاله درباره نقشه مغزی اسکیزوفرنی، تفاوت آن با مغز افراد سالم، میزان دقت آن در تشخیص این اختلال و همچنین عوارض احتمالی آن برای بیماران صحبت خواهیم کرد.
نقشه مغزی اسکیزوفرنی چیست؟
نقشه مغزی اسکیزوفرنی که با استفاده از QEEG تهیه می‌شود، روشی غیر تهاجمی است که در آن الگوهای امواج الکتریکی مغز افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی مورد بررسی قرار می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که در بیماران اسکیزوفرنی، امواج آهسته مانند تتا و دلتا به‌ویژه در لوب پیشانی مغز به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. افزایش این امواج در نقشه مغزی نشان‌دهنده کاهش عملکرد اجرایی مغز است. در نقشه این اختلال امواج آلفا که مرتبط با تنظیم هیجانات و تمرکز هستند، کاهش پیدا می‌کند. افزایش امواج بتا در برخی از نواحی مغز با علائمی مانند اضطراب یا بیش‌فعالی همراه است.
تمام تغییرات امواج مغزی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی نشان می‌دهد که انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین در مغز تعادل ندارند. نقشه مغزی یا QEEG، به‌عنوان یک روش تشخیصی می‌تواند بیماری اسکیزوفرنی را از سایر اختلالات روانی مانند افسردگی متمایز و به درمان آن کمک کند. نقشه مغزی اسکیزوفرنی عدم تقارن عملکردی بین دو نیمکره مغز را نیز نشان می‌دهد.
تفاوت نقشه مغزی اسکیزوفرنی با مغز سالم
الگوهایی که در نقشه مغزی اسکیزوفرنی نشان داده می‌شود با نقشه مغزی افراد سالم متفاوت است. در این بیماران فعالیت امواج کند مانند تتا و دلتا به‌خصوص در نواحی پیشانی افزایش پیدا می‌کند و در نقشه به‌صورت رنگ‌های گرم مانند قرمز و نارنجی دیده می‌شود. این در حالی است که در مغز سالم، این امواج معمولا در حالت آرامش و خواب عمیق دیده می‌شوند و امواج آلفا در زمان تمرکز و آرامش فعالیت می‌کنند. در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی فعالیت امواج آلفا در چنین مواقعی کاهش می‌یابد و در نقشه مغزی با رنگ‌های سرد مانند آبی مشخص است. در برخی از بیماران عدم تعادل امواج مغزی با علائمی مانند اضطراب و توهم‌های شنیداری همراه است.
نقشه مغزی اسکیزوفرنی اختلال در هماهنگی و ارتباط بین نواحی مختلف مغز بیمار را نشان می‌دهد. این نقشه نشان می‌دهد که امواج مغزی در بخش‌های مختلف مغز بیماران اسکیزوفرنی هماهنگ و یکپارچه نیستند. اما در مغز افراد سالم، امواج مغزی الگوی پایدار و هماهنگی دارند که متناسب با وضعیت شناختی و هیجانی فرد است.. تفاوت‌های موجود در نقشه مغزی افراد سالم و بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی به پزشکان متخصص اعصاب و روان در تشخیص این اختلال و همچنین انتخاب بهترین روش درمانی کمک زیادی می‌کند.
از مهم‌ترین مزایای QEEG در تشخیص و مدیریت اختلال اسکیزوفرنی می‌توان به مواردی مانند غیرتهاجمی و ایمن بودن، شناسایی الگوهای خاص مغزی، رد سایر اختلالات روانی مشابه، کمک به برنامه‌ریزی درمانی شخصی و قابلیت تکرار و پیگیری اشاره کرد.
نقشه مغزی برای تشخیص اسکیزوفرنی کافی است؟
نقشه مغزی برای تشخیص اسکیزوفرنی به تنهایی کافی نیست. در واقع هنوز هیچ نوع آزمایش یا روش تصوبرداری وجود ندارد که بتواند به‌طور مستقیم و قطعی اختلال روانی اسکیزوفرنی را تایید کند. تشخیص این بیماری با استفاده از معاینات بالینی، بررسی علائم رفتاری و روانی و تطبیق آن‌ها با معیارهای استاندارد مانند DSM-5 انجام می‌شود؛ البته پزشکان اعصاب و روان در کنار نقشه مغزی از روش‌های دیگری مانند fMRI، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی، آزمایش خون، آزمایش مایع مغزی-نخاعی و نوار مغزی یا EEG نیز کمک می‌گیرند.
این روش‌ها با تشخیص بیماری‌هایی مانند صرع، سکته و تومور مغزی که علائمی شبیه به اسکیزوفرنی دارند، کمک می‌کنند و به نوعی باعث رد سایر بیماری‌های جسمی و عصبی می‌شوند. به‌طور کلی پزشکان متخصص با تکیه بر تجربه، مصاحبه با بیمار و بررسی تاریخچه روانی او می‌توانند این اختلال را تشخیص دهند. پزشک با تشخیص این اختلال از طریق نقشه مغزی می‌تواند از درمان‌هایی که مسیر تغییرات امواج مغزی را تغییر می‌دهد و علائم آن را کاهش یا از بین می‌برد، استفاده کند.
آیا نقشه مغزی برای بیماران اسکیزوفرنی عوارض دارد؟
تشخیص اسکیزوفرنی با نقشه مغزی به‌طور کلی یک روش ایمن و غیرتهاجمی است؛ اما در برخی از بیماران ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی موقتی شود که بسیار نادر و خفیف است. عوارض احتمالی نقشه مغزی برای تشخیص اختلال روانی اسکیزوفرنی عبارت‌اند از:
- کاهش کیفیت داده به دلیل نویز یا عوامل محیطی و حرکتی
- تحریک‌پذیری و تغییرات خلقی بعد از انجام QEEG
- احساس خستگی و سردرد
- حساسیت به نور و صدا
- مشاهده تغییرات در الگوهای مغزی
بیماران برای جلوگیری از این عوارض قبل از انجام نقشه مغزی بهتر است که با پزشک خود مشورت کنند.
سخن پایانی
در این مقاله راجع‌به نقشه مغزی اسکیزوفرنی به‌عنوان یک روش نوین، غیرتهاجمی و ایمن برای تشخیص و مدیریت این اختلال روانی صحبت کردیم. همچنین توضیح دادیم که اختلال روانی اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن است که با علائمی مانند توهم، هذیان و اختلالات فکری همراه است و استفاده از روش QEEG در کنار معاینات بالینی و سایر روش‌های تشخیصی، می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر و مدیریت بهتر این بیماری منجر شود.
مزایای نقشه مغزی، از جمله شناسایی الگوهای غیرطبیعی امواج مغزی و تمایز اسکیزوفرنی از سایر اختلالات روانی مانند افسردگی، به‌علاوه تفاوت‌های واضح بین نقشه مغزی بیماران اسکیزوفرنی و افراد سالم، موارد دیگری بودند که در این مقاله بررسی شدند. در انتها نیز به عوارض احتمالی موقتی که ممکن است پس از انجام نقشه مغزی در برخی بیماران ایجاد شود، اشاره کردیم. در نهایت باید تأکید کنیم که مراجعه به یک پزشک متخصص اعصاب و روان با تجربه برای انجام این تکنیک و تفسیر دقیق نتایج آن، اهمیت بسیار زیادی دارد و به تشخیص و درمان این اختلال به بهترین شکل ممکن کمک زیادی می‌کند.
پست قبلی
پست بعدی
خیر، نقشه مغزی به تنهایی برای تشخیص این اختلال کافی نیست و باید از معاینات بالینی و روش‌های تکمیلی مانند fMRI، MRI، آزمایش خون و EEG نیز برای تشخیص استفاده شود.
در بیماران اسکیزوفرنی افزایش امواج کند شامل دلتا و تتا و کاهش امواج آلفا مشاهده می‌شود، اما در مغز افراد سالم امواج‌های مغزی عملکردی پایدارتر و هماهنگ‌تر دارند.
درست است که نقشه مغزی روشی ایمن و غیرتهاجمی است؛ اما ممکن است عوارض موقتی که بسیار نادر و خفیف هستند مانند سردرد، خستگی یا حساسیت به نور و صدا در برخی بیماران ایجاد شود؛ بنابراین بهتر است قبل از انجام QEEG با پزشک خود مشورت کنید.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید