تفسیر نوار عصب و عضله و اصطلاحات آن

نوار عصب و عضله (EMG/NCV) یکی از روش‌های تشخیصی مهم در حوزه‌ی نورولوژی و ارتوپدی است که به پزشکان کمک می‌کند عملکرد اعصاب محیطی و عضلات را بررسی کنند. این تست با استفاده از الکترودهایی که به پوست متصل می‌شود، فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب را اندازه‌گیری می‌کند. بسیاری از بیماران بعد از انجام این تست، با برگه‌ای شامل نمودارها، اعداد و اصطلاحات تخصصی مواجه می‌شوند و این پرسش برایشان مطرح می‌شود که «تفسیر نوار عصب و عضله» چگونه انجام می‌شود و آیا خودشان می‌توانند جواب آن را بخوانند یا باید حتماً به پزشک مراجعه کنند؟

در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین اصطلاحات در نوار عصب و عضله، روش تفسیر آن و بیماری‌هایی که از طریق این تست قابل تشخیص هستند می‌پردازیم. این مقاله به گونه‌ای تنظیم شده که بتوانید به راحتی مفاهیم پایه‌ای تست نوار عصب و عضله را درک کرده و بدانید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.

 اصطلاحات مهم در تفسیر نوار عصب و عضله

تست نوار عصب و عضله (EMG/NCV) شامل اصطلاحات تخصصی است که می‌توانند برای افرادی که با این تست آشنا نیستند، پیچیده و گمراه‌کننده به نظر برسند. درک این اصطلاحات برای تفسیر جواب نوار عصب و عضله ضروری است. در اینجا، به بررسی هر یک از این اصطلاحات می‌پردازیم و نحوه تأثیر آن‌ها بر نتیجه‌ی تست و تشخیص بیماری‌ها را توضیح می‌دهیم.

دامنه  (Amplitude)

دامنه یا  Amplitude به میزان قدرت سیگنال الکتریکی اشاره دارد که از عصب یا عضله به دستگاه نوار عصب و عضله ارسال می‌شود. در نوار عصب، دامنه بیشتر بیانگر میزان تحریک عصبی است که توسط دستگاه دریافت می‌شود. هرچه دامنه بیشتر باشد، سیگنال عصبی قوی‌تر است. کاهش دامنه می‌تواند به معنای کاهش قدرت سیگنال‌های عصبی باشد که ممکن است ناشی از آسیب به عصب باشد.

اختلال در دامنه می‌تواند ناشی از مواردی همچون آسیب عصب، تخریب عصبی و نوروپاتی باشد. این کاهش دامنه معمولاً در بیماری‌هایی مانند نوروپاتی محیطی، سندرم تونل کارپال و آسیب‌های دیسک مشاهده می‌شود. در بیماری‌های عضلانی نیز، کاهش دامنه به دلیل ضعف عضلانی دیده می‌شود.

سرعت رسانش عصبی (Nerve Conduction Velocity)

سرعت رسانش عصبی، یا Nerve Conduction Velocity (NCV)، معیاری است که سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی از یک نقطه به نقطه دیگر را اندازه‌گیری می‌کند. این سرعت به‌شدت تحت‌تأثیر سلامت عصب قرار می‌گیرد. هر چه این سرعت بیشتر باشد، سیگنال عصبی سریع‌تر از یک عصب به عصب دیگر منتقل می‌شود.

کاهش سرعت رسانش عصبی می‌تواند به نشانه‌ای از وجود مشکلات در عصب مانند فشار عصبی یا آسیب عصبی باشد. این مشکل به‌ویژه در شرایطی مانند سندرم تونل کارپال، نوروپاتی محیطی، التهاب عصب یا آسیب‌های فشاری مانند پارگی دیسک کمر مشاهده می‌شود .این شاخص یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در خواندن جواب نوار عصب و عضله است که می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی همچون آسیب ریشه عصبی و آسیب‌های نخاعی کمک کند.

سرعت رسانش عضلانی (Muscle Conduction Velocity)

در تست نوار عصب و عضله، بیشتر تمرکز بر سرعت رسانش عصبی است. اما برای عضلات، پارامترهایی مانند دامنه و مدت‌زمان پتانسیل‌های عضلانی بررسی می‌شود. چیزی به نام "سرعت رسانش عضلانی" به‌طور مستقیم وجود ندارد، بلکه اختلال در الگوهای فعالیت عضلانی می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های عضلانی مانند میوپاتی یا دیستروفی باشد.

مدت زمان  (Duration)

مدت‌زمان یا Duration  مدت‌زمانی است که سیگنال الکتریکی در عضله یا عصب باقی می‌ماند. این شاخص به مدت‌زمانی اشاره دارد که یک سیگنال از شروع تحریک تا پایان آن در عضله و عصب پخش می‌شود. در شرایط طبیعی، مدت‌زمان باید کوتاه باشد.

افزایش مدت‌زمان در سیگنال‌های عضله یا عصب می‌تواند نشانه‌ای از آسیب یا اختلالات ساختاری در سیستم عصبی و عضلانی باشد. به عنوان مثال، در بیماری‌های مانند آسیب نخاعی یا آسیب‌های عصبی، ممکن است مدت‌زمان سیگنال الکتریکی افزایش یابد.

بلاک رسانش  (Conduction Block)

بلاک رسانش به توقف یا کاهش شدید سرعت انتقال سیگنال عصبی در بخشی از مسیر عصب اشاره دارد. این اختلال ممکن است به دلیل فشار روی عصب، التهاب یا آسیب به عصب به‌وجود آید. در بلاک رسانش، سیگنال‌های عصبی به درستی از عصب عبور نمی‌کنند و این ممکن است منجر به کاهش یا عدم توانایی در حرکت عضله شود.

رفلکس F (F-wave Reflex)

رفلکس F یکی از آزمون‌های کلیدی در تست نوار عصب و عضله است که به بررسی عملکرد اعصاب حرکتی می‌پردازد. این رفلکس شامل ارسال تحریکات الکتریکی به عصب و اندازه‌گیری پاسخ آن از نظر سرعت و قدرت است. هرگونه اختلال در این رفلکس می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات در سیستم عصبی مرکزی یا محیطی باشد.

 رفلکس H (H-reflex)

رفلکس H برای ارزیابی اعصاب حسی و حرکتی در ساق پا استفاده می‌شود. اختلال در این رفلکس می‌تواند نشانه‌ای از آسیب به نخاع یا ریشه‌های عصبی باشد. این رفلکس در افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی یا آسیب نخاعی مشاهده می‌شود.

تاخیر شروع (Latency)

تاخیر شروع به زمان لازم برای رسیدن سیگنال عصبی به پاسخ عضله اشاره دارد. افزایش در این تاخیر معمولاً به معنی وجود آسیب یا فشاری بر عصب است. این علامت معمولاً در مشکلات عصبی، به‌ویژه آسیب‌های ریشه‌ای یا فشار روی عصب مشاهده می‌شود.

تاخیر پیک (Peak Delay)

تاخیر پیک (Peak Latency) مدت‌زمانی است که طول می‌کشد تا سیگنال الکتریکی به حداکثر شدت خود برسد. اختلال در تاخیر پیک می‌تواند نشان‌دهنده آسیب عصبی و مشکلات در سیستم‌های عصبی مرکزی و محیطی باشد. این نشانه معمولاً در بیماری‌های عصب و عضله (نوروموسکولار) مشاهده می‌شود.

چگونگی تفسیر نوار عصب و عضله

پس از انجام تست نوار عصب و عضله، ممکن است بیماران با گزارشی پر از نمودارها، اعداد و اصطلاحات تخصصی مواجه شوند. این گزارش برای بسیاری از افراد پیچیده به نظر می‌آید و ممکن است به راحتی نتوانند آن را تفسیر کنند. در واقع، تفسیر نتایج نوار عصب و عضله نیاز به درک دقیق از فاکتورهای مختلفی دارد که در این تست اندازه‌گیری می‌شوند.

در این بخش، نحوه تفسیر نوار عصب و عضله و معنا و مفهوم نتایج مختلف آن را بررسی خواهیم کرد. همچنین، اهمیت تفسیر صحیح این نتایج در تشخیص بیماری‌ها و اختلالات عصبی و عضلانی به طور کامل توضیح داده خواهد شد. این توضیحات می‌تواند به شما کمک کند تا درک بهتری از نتایج نوار عصب و عضله پیدا کنید و بدانید که برای چه نوع مشکلاتی نیاز به مشاوره پزشکی دارید.

نوار عصب و عضله نرمال

در شرایط طبیعی، سرعت رسانش عصبی و دامنه‌ی سیگنال‌ها در محدوده استاندارد قرار دارند و هیچ بلاک یا تأخیری مشاهده نمی‌شود. در این حالت، تست نشان‌دهنده‌ عملکرد صحیح اعصاب و عضلات است.

نوار عصب و عضله در حالت استراحت

وقتی عضله در حالت استراحت است، نباید فعالیت الکتریکی خاصی دیده شود. مشاهده‌ی فعالیت غیرطبیعی، مانند فاسیکولاسیون‌ها یا سیگنال‌های غیرطبیعی در عضله در حالت استراحت، می‌تواند به مشکلات عصبی-عضلانی اشاره کند.

 فعالیت غیر طبیعی در حالت انقباض

در زمان انقباض ارادی عضله، پزشک فعالیت‌های الکتریکی خاصی را بررسی می‌کند. اگر الگوهای غیر طبیعی مانند فاسیكولاسیون یا پتانسیل‌های میوپاتیک دیده شود، احتمال بیماری‌های عضلانی یا عصبی مطرح می‌شود.

 با بررسی جواب نوار عصب و عضله چه بیماری‌هایی قابل تشخیص است

بیماری‌هایی که با تفسیر نوار عصب و عضله قابل تشخیص هستند عبارت‌اند از: 

• سندرم تونل کارپال: این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که عصب مدیان در مچ دست تحت فشار قرار گیرد و باعث بی‌حسی، درد و ضعف در دست می‌شود.
• نوروپاتی محیطی: آسیب به اعصاب محیطی، به‌ویژه در اثر دیابت یا مصرف طولانی‌مدت الکل، باعث کاهش سرعت رسانش عصبی و تغییر در عملکرد عضلات می‌شود.
• بیماری‌های عضلانی: از جمله میوپاتی، که در آن عضلات به دلیل آسیب‌های عصبی یا اختلالات ژنتیکی ضعیف می‌شوند.
• آسیب‌های ریشه‌های عصبی: در اثر مشکلاتی مانند دیسک گردن یا کمر، فشار به ریشه‌های عصبی باعث درد و ضعف در ناحیه‌ی مورد نظر می‌شود.

 تفسیر نوار عصب و عضله کمر

نوار عصب و عضله در ناحیه کمر معمولاً برای بررسی مشکلات دیسک، سیاتیک، و رادیکولوپاتی استفاده می‌شود. این تست کمک می‌کند تا پزشک متوجه شود که آیا آسیب یا فشاری به ریشه‌های عصبی وارد شده است یا خیر. در این تست، اختلال در سرعت رسانش و وجود بلاک عصبی می‌تواند نشانگر فشار روی ریشه‌های عصبی باشد، که معمولاً در بیماری‌هایی مانند دیسک کمر یا سیاتیک مشاهده می‌شود. علاوه بر این، این تست به شناسایی مشکلاتی چون التهاب ریشه عصبی یا آسیب‌های نخاعی نیز کمک می‌کند.
این تست نه تنها به ارزیابی آسیب‌های عصبی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در تشخیص اختلالات عضلانی مرتبط با مشکلات کمر نیز مؤثر باشد. به همین دلیل، برای افرادی که دچار درد کمر مزمن، بی‌حسی یا گزگز در ناحیه پشت یا پاها هستند، این تست می‌تواند بسیار مفید و ضروری باشد.
در صورتی که درد گردن و شانه همراه با علائم عصبی مانند بی‌حسی در پاها یا کمر باشد، انجام نوار عصب گردن نیز پیشنهاد می‌شود.

 تفسیر نوار عصب و عضله دست

تست نوار عصب و عضله برای دست معمولاً برای تشخیص بیماری‌هایی مانند سندرم تونل کارپال، آسیب عصب اولنار و نوروپاتی‌های دست استفاده می‌شود. در نوار عصب دست، سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی از طریق اعصاب دست بررسی می‌شود. این تست برای افرادی که دچار بی‌حسی، گزگز یا ضعف در انگشتان یا مچ دست خود هستند، اهمیت زیادی دارد.

بیشتر افراد مبتلا به سندرم تونل کارپال که ناشی از فشردگی عصب مدیان در مچ دست است، می‌توانند نتیجه مثبتی از این تست دریافت کنند. علاوه بر این، این تست در تشخیص آسیب عصب اولنار (که می‌تواند منجر به بی‌حسی در ناحیه کوچک انگشت دست شود) یا نوروپاتی‌های محیطی مفید است. بنابراین، اگر شما دچار درد، بی‌حسی یا ضعف عضلانی در نواحی دست یا مچ هستید، این تست می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دقیقی ارائه دهد.

تفسیر نوار عصب و عضله پا

نوار عصب پا برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات در ناحیه پا و ساق پا استفاده می‌شود و در تشخیص بیماری‌هایی مانند نوروپاتی محیطی و آسیب‌های ناشی از دیابت یا مشکلات گردش خون بسیار مهم است. در این تست، سرعت رسانش عصبی و الگوهای فعالیت عضلانی بررسی می‌شود تا آسیب‌های ناشی از فشار، بیماری‌های عصبی یا اختلالات گردش خون شناسایی شوند.

این تست به‌ویژه برای افراد دیابتی که در معرض خطر نوروپاتی دیابتی هستند و همچنین کسانی که از درد، بی‌حسی، یا گزگز در پاها شکایت دارند، بسیار مهم است. علاوه بر این، نوار عصب و عضله پا می‌تواند مشکلاتی مانند آسیب به اعصاب سیاتیک یا اعصاب تیبیال را نیز مشخص کند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری برای اختلالات عصبی-عضلانی در ناحیه پا و ساق پا بدهد.

سخن پایانی

تفسیر نوار عصب و عضله یک فرآیند تخصصی است و نیاز به دانش پزشکی دارد. هرچند آشنایی با اصطلاحات و شاخص‌های مهم این تست می‌تواند به درک بهتر گزارش کمک کند، اما تنها پزشک متخصص قادر است نتایج را با علائم بالینی و سایر آزمایش‌ها تطبیق دهد و تشخیص نهایی بدهد. بنابراین پس از دریافت جواب تست، مراجعه به پزشک بهترین راه برای اطمینان از وضعیت سلامتی است.