انواع اختلالات خوردن و علائم آن ها

در دنیای مدرن که زیبایی ظاهری و استانداردهای بدنی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، بسیاری از افراد به طور ناخودآگاه درگیر مشکلاتی مربوط به غذا خوردن می‌شوند. این مشکلات می‌توانند از یک نگرانی ساده درباره وزن آغاز شوند و به مشکلات جدی‌تری مانند اختلال خوردن یا اختلالات تغذیه ای تبدیل شوند.

این اختلالات جزو بیماری‌ های اعصاب و روان (یا بیماری‌های روانی) محسوب می‌شوند و به طور عمده  ضمن تهدید سلامت جسمی، بر سلامت روانی هم تأثیر می‌گذارند و ممکن است افراد درگیر این اختلال، دچار مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات هویت بدن، و روابط اجتماعی آسیب‌زننده شوند. در این مقاله به بررسی انواع اختلالات خوردن، علائم آن‌ها، دلایل ایجاد و روش‌های درمانی آن‌ها خواهیم پرداخت.

اختلال خوردن چیست؟

همانطور که در ابتدای مقاله هم گفتیم اختلالات خوردن، گروهی از بیماری‌ های اعصاب و روان هستند که با رفتارهای ناسالم غذایی و نگرانی‌های شدید نسبت به وزن و اندام همراه است. این اختلالات اغلب باعث ایجاد مشکلات جدی در سلامت جسمی و روانی فرد می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلالات ممکن است به پرخوری مداوم، محدودیت‌های غذایی شدید یا رفتارهای جبرانی مانند استفراغ عمدی روی آورند.

این اختلال نوجوانان و جوانان را درگیر می‌کند؛ اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. عدم درمان به‌موقع متاسفانه خطر بروز عوارض جدی و حتی مرگ را افزایش می‌دهد. بنابراین، شناخت علائم و درمان به موقع این اختلالات از اهمیت بالایی برخوردار است.

علت اختلالات تغذیه‌ ای

علت اختلالات تغذیه ای بنابر تحقیقات انجام شده، با ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و محیطی مرتبط است.

1. در برخی موارد، ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به این اختلالات ایفا می‌کند. اگر فردی در خانواده خود سابقه این نوع از اختلال را داشته باشد، احتمال ابتلای او نیز افزایش می‌یابد.
2. مطالعات نشان داده‌اند که تغییرات در عملکرد برخی از هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، مانند سروتونین، بر اشتها و رفتارهای خوردن تأثیر می‌گذارند.
3. عوامل روان‌شناختی نیز تأثیر قابل‌توجهی بر بروز این اختلالات دارند. افرادی که دچار اضطراب، افسردگی یا وسواس فکری هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلالات قرار دارند. علاوه بر این، کاهش عزت نفس و تمایل به کمال‌گرایی از دیگر عواملی هستند که می‌توانند به بروز این مشکلات دامن بزنند.
4. محیط و فرهنگ نیز نقش مهمی در شکل‌گیری این اختلالات ایفا می‌کنند. در جوامعی که لاغری به عنوان استاندارد زیبایی شناخته می‌شود، افراد بیشتری به دنبال کاهش وزن غیرمنطقی و ناسالم خواهند رفت. فشارهای اجتماعی و تبلیغات رسانه‌ای که بر لاغری تأکید دارند، بر تصویر ذهنی افراد از بدن خود تأثیر می‌گذارند و در نهایت باعث بروز رفتارهای ناسالم غذایی می‌شوند.
5. علاوه بر این، تجربیات شخصی مانند زورگویی در کودکی، فشارهای خانوادگی و تجارب منفی در مورد وزن و بدن هم ممکن است در شکل‌گیری این اختلالات نقش داشته باشند.
6. سبک زندگی مدرن که شامل رژیم‌های غذایی ناسالم، استرس‌های مداوم و الگوهای خواب نامنظم است، می‌تواند فرد را بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات خوردن کند.

از این‌روی شناخت این عوامل و ایجاد محیطی حمایتی و سالم اهمیت بسیار زیادی دارد.

انواع اختلالات خوردن

اختلال خوردن به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک ویژگی‌های خاصی دارند. درواقع این اختلالات معمولاً با رفتارهای غیرطبیعی در خوردن غذا همراه هستند و در صورت عدم کنترل و درمان، عواقب جدی برای سلامت جسمی و روانی فرد خواهند داشت. برخی از این اختلالات شامل پرخوری عصبی، بی‌اشتهایی عصبی، اختلال پرخوری، اختلال نشخوار، اختلال پیکا و سندرم خوردن شبانه می‌شوند. در ادامه، به بررسی هر یک از آنها می‌پردازیم.

1- اختلال پرخوری عصبی  (Bulimia Nervosa)

اختلال پرخوری عصبی به دوره‌های مکرر پرخوری و پس از آن رفتارهای جبرانی مانند استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها و ورزش بیش از حد گفته می‌شود. افراد مبتلا اغلب پس از پرخوری دچار احساس گناه، شرم و اضطراب شدید می‌شوند و برای جبران آن، رفتارهای ناسالمی را در پیش می‌گیرند.

علائم پرخوری عصبی

از مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم پرخوری عصبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرخوری غیرقابل کنترل در یک دوره کوتاه‌مدت: افراد مبتلا، حجم زیادی از غذا را در مدت‌زمان کوتاهی مصرف می‌کنند و حس می‌کنند که در متوقف کردن خوردن، ناتوان هستند.
• استفراغ عمدی یا مصرف بیش از حد ملین‌ها: برای جلوگیری از افزایش وزن، پس از پرخوری به استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها یا دیورتیک‌ها (ادرارآورها) روی می‌آورند.
• ترس از افزایش وزن: این افراد همواره درگیر نگرانی‌های وسواسی درباره وزن و اندام خود هستند.
• نوسانات وزنی مکرر: به دلیل تغییرات در میزان کالری دریافتی و رفتارهای جبرانی، وزن این افراد معمولاً نوسان دارد.
• احساس شرم و گناه پس از غذا خوردن: پس از دوره‌های پرخوری، فرد احساس افسردگی، شرم و بی‌ارزشی می‌کند.

2- اختلال بی‌اشتهایی عصبی  (Anorexia Nervosa)

بی‌ اشتهایی عصبی اختلالی است که در آن فرد به طور افراطی از خوردن غذا اجتناب می‌کند و درنهایت کاهش وزن شدیدی را تجربه می‌کند. این افراد اغلب تصویری غیرواقعی از بدن خود دارند و حتی با وجود کاهش وزن شدید، خود را چاق تصور می‌کنند.

علائم بی‌اشتهایی عصبی

معمولا نوعِ اختلال افرادی را که دچار بی اشتهایی عصبی می‌شوند با علائم زیر می‌توان تشخیص داد:

• کاهش وزن شدید و غیرطبیعی: به شدت وزن خود را کاهش داده و اغلب دچار سوءتغذیه می‌شوند.
• ترس شدید از افزایش وزن: حتی با وجود کاهش وزن شدید، به این اختلال همچنان از چاق شدن وحشت دارند.
• امتناع از غذا خوردن یا محدود کردن کالری دریافتی: اغلب میزان کالری ورودی خود را به شدت محدود می‌کنند و ممکن است فقط به غذاهای کم‌کالری بسنده کنند.
• ضعف و سرگیجه: به دلیل کمبود مواد مغذی و کالری، ضعف عمومی، سرگیجه و حتی غش کردن در این افراد شایع است.
• پوست خشک و زرد رنگ: کمبود مواد مغذی باعث تغییر در بافت پوست شده و آن را زرد و خشک می‌کند

3- پرخوری  (Binge Eating Disorder)

افراد مبتلا به پرخوری، مقادیر زیادی غذا را در مدت کوتاهی مصرف می‌کنند؛ اما برخلاف پرخوری عصبی، رفتارهای جبرانی مانند استفراغ یا استفاده از ملین‌ها ندارند.

علائم پرخوری

اگر علائم زیر در فردی که دچار اختلال خوردن است مشاهده شود، احتمال دهید که دچار پرخوری شده است:

• خوردن مقادیر زیاد غذا در یک وعده: افراد مبتلا به یکباره مقدار زیادی غذا مصرف می‌کنند، حتی در زمانی که احساس گرسنگی ندارند.
• احساس ناتوانی در کنترل خوردن: این افراد هنگام پرخوری نمی‌توانند روند غذا خوردن را متوقف کنند.
• احساس گناه و ناراحتی بعد از پرخوری: پس از مصرف زیاد غذا، فرد احساس پشیمانی و ناراحتی شدید می‌کند.
• افزایش وزن و چاقی: از آنجایی که رفتارهای جبرانی برای سوزاندن کالری اضافی وجود ندارد، این اختلال اکثرا باعث می‌شود تا فرد دچار اضافه وزن و چاقی شود.

4- بی‌اشتهایی  (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder)   

در این اختلال فرد از خوردن غذا اجتناب می‌کند یا مواد غذایی بسیار کمی را مصرف می‌کند؛ اما برخلاف بی‌اشتهایی عصبی، نگران وزن یا تصویر بدن خود نیستند. این وضعیت ممکن است به دلیل بیماری‌های مزمن، مشکلات گوارشی، استرس‌های شدید یا برخی داروها به وجود آید و باعث کاهش وزن، ضعف بدن و کمبود مواد مغذی شود.

علائم بی‌اشتهایی

از مهم‌ترین علائم بی‌اشتهایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن یا رشد ناکافی در کودکان
• اجتناب از مصرف گروه‌های خاص غذایی
• کمبود مواد مغذی و ضعف جسمی

5- اختلال نشخوار (Rumination Disorder)

در این نوع از اختلال فرد، شروع به بالا آوردن غذا پس از بلعیدن و جویدن دوباره آن یا دفع مجدد آن می‌کند. این رفتار اغلب بدون احساس تهوع یا ناراحتی اتفاق می‌افتد.

6- اختلال پیکا (Pica)

اختلال پیکا درواقع میل غیرعادی به خوردن مواد غیرخوراکی مانند خاک، گچ، یخ، مو یا کاغذ است. این اختلال معمولاً در کودکان، زنان باردار و افرادی که کمبودهای تغذیه‌ای دارند، دیده می‌شود.

7- سندرم خوردن شبانه  (Night Eating Syndrome)

این سندرم با مصرف بیش از حد غذا در ساعات شب مشخص می‌شود و اغلب با بی‌خوابی و استرس همراه است. جالب است بدانید که افراد مبتلا در طول روز اشتهای کمی دارند؛ اما شب‌ها دچار حملات پرخوری می‌شوند.

8. ارتوکسیا

ارتوکسیا یا اختلال وسواس غذایی، حالتی است که در آن فرد به شدت نگران کیفیت و سلامت غذایی است که می‌خورد و وسواس غیرمنطقی نسبت به مصرف غذاهای سالم و طبیعی پیدا می‌کند. برخلاف سایر اختلالات خوردن که معمولاً با نگرانی درباره وزن و ظاهر بدن همراه‌اند، در ارتوکسیا تمرکز اصلی بر پاکیزگی، مواد اولیه و نحوه تهیه غذا است. افراد مبتلا ممکن است مصرف غذاهای فرآوری‌شده یا دارای افزودنی را به طور کامل قطع کنند و ساعات زیادی را صرف برنامه‌ریزی و کنترل وعده‌های غذایی خود کنند، که این رفتارها می‌تواند به محدودیت‌های غذایی شدید، کمبود مواد مغذی و مشکلات اجتماعی منجر شود. این اختلال اگرچه کمتر شناخته شده است، اما می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی و سلامت روان فرد داشته باشد.

آیا اختلال خوردن خطرناک است؟

بله، اختلالات خوردن هم گاهی ممکن است بسیار خطرناک باشند و در صورت عدم درمان، عواقب جدی برای سلامت جسم و روان فرد به همراه داشته باشند. درواقع این اختلالات در برخی از افراد باعث سوءتغذیه شدید، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، مشکلات قلبی، نارسایی کلیه و حتی مرگ می‌شوند. برای مثال، بی‌اشتهایی عصبی کاری می‌کند تا فرد دچار ضعف شدید عضلانی، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و مشکلات گوارشی شود. پرخوری عصبی نیز ممکن است به مشکلات گوارشی، فرسایش دندان‌ها و آسیب به مری بینجامد.

علاوه بر عوارض جسمی، این اختلالات بر سلامت روان نیز تأثیر می‌گذارند و معمولاً با افسردگی، اضطراب، وسواس فکری و کاهش عزت نفس همراه هستند. به همین دلیل، درمان به موقع و دریافت کمک تخصصی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است

درمان اختلال خوردن چگونه است؟

درمان اختلالات خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی  (Anorexia Nervosa)، پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa)  و اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder)، را باید با رویکردی چندجانبه پیش گرفت که به درمان ابعاد روانی، جسمی و اجتماعی این اختلالات پرداخته و به بیماران کمک ‌کند تا بهبودی پایدار پیدا کنند. درمان این اختلالات معمولاً به روش‌های زیر انجام می‌شود:

مشاوره روان‌شناختی (روان‌درمانی)

یکی از ارکان اصلی درمان اختلال خوردن، روان‌درمانی است. مهم‌ترین نوع درمان روان‌شناختی برای این اختلالات، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری غلط و رفتارهای ناسالم خود را شناسایی و اصلاح کند .در برخی موارد، درمان‌های روان‌تحلیلی یا خانواده‌درمانی نیز به کار می‌روند تا مشکلات عاطفی و خانوادگی که ممکن است باعث ایجاد این نوع از اختلالات شده باشند، حل شوند.

تغییر رژیم غذایی و مشاوره تغذیه

درمانگرهای تغذیه با ارائه رژیم‌های غذایی متعادل و مناسب، به بیماران کمک می‌کنند تا عادات خوردن سالم را بازسازی کنند. در اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی، هدف اصلی بازگرداندن وزن به سطح طبیعی بدن است .مشاوره تغذیه همچنین به فرد کمک می‌کند تا دیدگاه مثبت‌تری نسبت به غذا و بدن خود پیدا کند و از اضطراب‌های مربوط به خوردن بکاهد.

دارودرمانی

در برخی موارد، داروها می‌توانند به عنوان بخشی از درمان اختلالات خوردن استفاده شوند. این داروها معمولاً برای درمان اضطراب، افسردگی و اختلالات روانی همراه با اختلالات خوردن تجویز می‌شوند. داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب، مانند  SSRIها (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین)، ممکن است در کنترل علائم مؤثر باشند.

حمایت خانواده و محیط اجتماعی

حمایت از سوی خانواده و دوستان نقش بسیار مهمی در بهبودی فرد دارد. آموزش خانواده‌ها در خصوص اختلالات خوردن و چگونگی حمایت از بیمار می‌تواند تأثیر مثبت زیادی در فرآیند درمان داشته باشد. گروه‌های حمایت از بیماران و خانواده‌ها می‌توانند یک منبع ارزشمند از تجربیات مشترک و پشتیبانی عاطفی باشند.

بستری شدن در مراکز درمانی

در موارد شدید و خطرناک، مانند زمانی که بیمار دچار کاهش وزن شدید، اختلالات فیزیولوژیک یا اضطراب روانی شدید است، بستری شدن در مراکز درمانی ضروری است. این مراکز ممکن است شامل بیمارستان‌های روانی یا کلینیک‌های تخصصی درمان اختلالات خوردن باشند که خدمات مراقبتی و درمانی جامع را ارائه می‌دهند.

درمان‌های مکمل و سایر روش‌ها

برخی از درمان‌ها مانند طب سوزنی، درمان‌های هنری و موسیقی درمانی، یوگا و تکنیک‌های آرام‌سازی به کاهش استرس و اضطراب بیماران کمک می‌کنند و فرایند بهبودی را سریعتر می‎‌کنند. همچنین، برخی مطالعات نشان داده‌اند که درمان‌های روان‌شناختی گروهی به افراد کمک می‌کنند تا احساسات مشترک خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و از تجربیات یکدیگر بیاموزند.

تحریک مغناطیسی مغز

تحریک مغناطیسی مغز یا آر تی ام اس، یک روش غیرتهاجمی است که فعالیت برخی نواحی مغز را با استفاده از امواج مغناطیسی تغییر می‌دهد. مطالعات نشان داده که این روش در کاهش رفتارهای وسواسی مربوط به غذا، کاهش میل به پرخوری و بهبود کنترل تکانه موثر هستند. بنابراین این روش برای درمان افراد مبتلا به پرخوری عصبی و بی اشتهایی عصبی که به سایر درمان‌ها مقاوم هستند، می‌تواند مفید باشد. برای اطلاع از هزینه هر جلسه آر تی ام اس می‌توانید از طریق شماره‌های موجود در سایت با تهران آر تی ام اس تماس بگیرید و مشاوره دریافت کنید.

در نهایت، لازمه موفقیت در درمان اختلالات تغذیه ای، پیگیری مداوم و همکاری فرد بیمار، خانواده و تیم درمانی است. درمان باید به صورت فردی و با توجه به نیازهای خاص هر بیمار تنظیم شود تا امکان بهبودی کامل فراهم آید.

سخن پایانی

همانطور که در این مقاله به طور مفصل توضیح داده شد، انواع اختلال خوردن از جمله مشکلات جدی سلامت جسمی و روانی هستند که نه تنها کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه در صورت عدم درمان به موقع می‌توانند عواقب خطرناکی از جمله سوءتغذیه شدید، مشکلات قلبی و حتی مرگ را به همراه داشته باشند. اهمیت شناخت علائم و علل این اختلالات و دسترسی به درمان‌های تخصصی و چندجانبه از جمله روان‌درمانی، مشاوره تغذیه، دارودرمانی و حمایت اجتماعی، غیرقابل انکار است.

تلاش برای ایجاد محیط‌های حمایتی در خانواده، مدرسه و جامعه، همچنین افزایش آگاهی عمومی درباره این بیماری‌ها می‌تواند نقش موثری در پیشگیری و تشخیص به موقع داشته باشد. توجه به سلامت روان و جسم باید همزمان صورت گیرد، چرا که اختلالات خوردن به طور مستقیم بر هر دو بخش تأثیر می‌گذارند و درمان موفق تنها زمانی حاصل می‌شود که به تمامی جوانب بیماری پرداخته شود.

به یاد داشته باشیم که موفقیت در روند درمان نیازمند همکاری مستمر بیمار، خانواده و تیم درمانی است و هر فردی که به این اختلالات دچار است، شایسته دریافت حمایت، همدلی و مراقبت‌های حرفه‌ای می‌باشد. بهبود کیفیت زندگی و بازگشت به سلامت کامل با پیگیری دقیق درمان و توجه به سلامت روانی و جسمی، کاملاً امکان‌پذیر است.