افسردگی اساسی چیست و چه علتی دارد

افسردگی اساسی صرفاً یک اختلال روانی ساده به شمار نمی‌آید، بلکه اختلالی جدی است که به‌صورت مستقیم بر ساختار و عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث تغییراتی در بخش‌هایی از مغز همچون هیپوکامپ می‌شود و با کاهش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مهمی مانند سروتونین و دوپامین همراه است و همین تغییرات زیستی، زمینه‌ساز بروز علائم گوناگون افسردگی می‌شوند. در این مقاله به بررسی اثرات افسردگی بر مغز، نشانه‌ها، علل، انواع افسردگی و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم. همراه ما باشید.

تاثیر افسردگی بر مغز

افسردگی تأثیرات زیادی بر مغز دارد و اغلب باعث کاهش فعالیت در بخش‌هایی از مغز مانند پیش‌مخچه و هیپوکامپ می‏‌شود. این تغییرات همچنین بر حافظه، یادگیری و تنظیم هیجانات تأثیر می‌‏گذارد. از طرفی، سطح هورمون‌های استرس مثل کورتیزول افزایش یافته و باعث آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. اختلالات در شیمی مغز، مانند کاهش سروتونین و نوراپی‌نفرین، احساس افسردگی و اضطراب را تشدید می‎‌کند و در صورت عدم درمان، به تغییرات طولانی‌مدت در ساختار مغز منجر خواهد شد.

 افسردگی اساسی چیست

افسردگی اساسی یا اختلال افسردگی ماژور (MDD) یکی از شدیدترین و رایج‌ترین انواع افسردگی است. فرد مبتلا دچار غم و اندوه عمیق و مداوم، بی‌انگیزگی، کاهش علاقه به فعالیت‌ها و اختلال در کارکرد روزمره می‌شود. این اختلال  همچنین نه‌تنها بر ذهن و جسم فرد نیز اثر می‌گذارد و ممکن است باعث مشکلاتی مانند دردهای بدنی، اختلالات گوارشی یا کاهش ایمنی بدن شود. برخلاف ناراحتی‌های موقتی، افسردگی اساسی حداقل دو هفته به طول می‌انجامد و به‌طور مستقیم کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و توانایی‌های فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

علائم افسردگی اساسی

افسردگی اساسی (MDD) با علائمی چون احساس غم، پوچی و ناامیدی همراه است. افراد مبتلا معمولا حتی به دلایل کوچک، تحریک‌ یا خشمگین می‎‌شوند و تمایل‌شان به فعالیت‌های سابق کاهش می‌‎یابد.

مشکلات خواب، خستگی مزمن، تغییرات وزنی، اضطراب و بی‌قراری از دیگر نشانه‌های افسردگی اساسی هستند. همچنین، کاهش تمرکز، دشواری در تصمیم‌گیری و احساس بی‌ارزشی از علائم افسردگی اساسی به شمار می‎‌روند. افراد افسرده حتی افکار منفی درباره مرگ یا خودکشی دارند. در برخی موارد مشکلات جسمی مانند کمردرد یا سردرد نیز در این افراد مشاهده می‌شود. به طور کلی، MDD تأثیرات منفی بسیاری بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد و در صورت درمان‌نشدن مشکلات جدی‌تری به همراه خواهد داشت.

علت افسردگی اساسی چیست

علت افسردگی اساسی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان داده‌اند که مجموعه‌ای از عوامل زیستی، روانی و مختلف در بروز آن نقش دارند. یکی از عوامل مهم، ژنتیک است؛ به این معنی  است افرادی که در خانواده‌شان سابقه افسردگی وجود دارد، احتمالا به این اختلال دچار می‎‌شوند. همچنین، تغییرات شیمیایی در مغز، به خصوص کاهش برخی مواد شیمیایی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند، در بروز افسردگی مؤثر است.

علاوه بر این، تجربه مشکلات روحی و آسیب‌های عاطفی، مانند از دست دادن عزیزان، جدایی یا سوءاستفاده در کودکی  نیز از دلایل رایج MDD به شمار می‌روند. در ضمن، استرس‌های مزمن مانند مشکلات مالی، احساس تنهایی یا بیماری‌های جسمی مثل کم‌کاری تیروئید و بیماری‌های قلبی نیز از عامل‌های محرک افسردگی اساسی هستند. توجه داشته باشید که مصرف برخی داروها، استفاده از مواد مخدر و داشتن سبک زندگی ناسالم نیز از علل ایجاد MDD هستند.

 انواع افسردگی MDD

انواع افسردگی ماژور (MDD) بیشتر براساس الگوها و ویژگی‌های خاص علائم تقسیم می‌شوند. این زیرگروه‌ها به درک بهتر اختلال و انتخاب درمان مناسب کمک می‌کنند. انواع اصلی عبارت‌اند از:

• افسردگی ماژور با ویژگی‌های اضطرابی: علاوه بر علائم افسردگی، فرد اضطراب شدید، بی‌قراری، تنش عضلانی، و نگرانی بیش از حد درباره آینده را تجربه می‌کند. این اضطراب ممکن است شدت علائم افسردگی را بیشتر کند و روند درمان را پیچیده‌تر سازد.
• افسردگی ماژور با ویژگی‌های مالیخولیایی: ویژگی بارز این نوع، از دست دادن کامل توانایی برای لذت بردن (آنهِدونیا) است، حتی از چیزهایی که قبلاً لذت‌بخش بوده‌اند. علائم شامل بدتر شدن حال روحی در صبح، زود بیدار شدن از خواب، بی‌اشتهایی شدید یا کاهش وزن چشمگیر، و احساس گناه عمیق و بی‌تناسب است.
• افسردگی ماژور با ویژگی‌های آتیپیک (غیرمعمول): در این نوع، برخلاف افسردگی کلاسیک، افراد ممکن است در پاسخ به اتفاقات مثبت، واکنش عاطفی نشان دهند. علائمی مانند پرخوابی، افزایش اشتها و وزن، حس سنگینی در دست و پا (leadenness) و حساسیت شدید به طرد شدن توسط دیگران دیده می‌شود.
• افسردگی ماژور با ویژگی‌های سایکوتیک (روان‌پریشی): فرد در کنار افسردگی شدید، دچار توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) یا هذیان (باورهای غلط ولی قوی) می‌شود. این توهمات یا هذیان‌ها می‌توانند با افسردگی هماهنگ (مثلاً احساس گناه افراطی) یا نامرتبط باشند.
• افسردگی ماژور با الگوی فصلی (SAD): این نوع افسردگی معمولاً در ماه‌های تاریک سال (پاییز و زمستان) بروز می‌کند و در بهار یا تابستان بهبود می‌یابد. علائم شامل بی‌انرژی بودن، تمایل زیاد به خوابیدن، پرخوری (مخصوصاً غذاهای شیرین یا پرکربوهیدرات) و کناره‌گیری اجتماعی است.
• افسردگی ماژور با ویژگی‌های کاتاتونیک: فرد ممکن است دچار بی‌حرکتی کامل، سکوت طولانی (موتیسم)، یا برعکس، حرکات بی‌هدف و رفتارهای تکراری شود. کاتاتونیا یک وضعیت اضطراری روانپزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
• افسردگی ماژور با شروع پیش از قاعدگی: در این حالت علائم افسردگی (شامل تحریک‌پذیری شدید، نوسانات خلقی، اضطراب و احساس ناامیدی) در مرحله پیش از قاعدگی شروع شده و پس از شروع خونریزی قاعدگی فروکش می‌کنند. این وضعیت شدیدتر و ناتوان‌کننده‌تر از سندروم پیش از قاعدگی (PMS) معمول است.

چه کسانی بیشتر در معرض افسردگی ماژور قرار دارند

افرادی که معمولاً تجربه‌های خاصی در زمینه‌های روحی یا جسمی داشته‌اند یا در شرایط پرتنش قرار گرفته‌اند بیشتر در معرض افسردگی ماژور قرار دارند. همچنین افرادی که دچار اختلال اضطراب هستند، نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی ماژور قرار دارند. به علاوه، جوانان و کسانی که تجربه‌های سختی مانند از دست دادن عزیزان یا شکست‌های عاطفی و مالی را گذرانده‌اند، معمولا به افسردگی اساسی دچار می‌‎شوند.

از سوی دیگر، زنان بیشتر از مردان در معرض افسردگی هستند. علاوه بر این، افراد با سابقه افسردگی، مشکلات روانی، اعتیاد یا افکار منفی مانند پوچی و خودکشی در برابر این بیماری آسیب‎پذیر هستند.

روش تشخیص افسردگی ماژور

برای تشخیص افسردگی ماژور، مراجعه به روانپزشک یا روانشناس بالینی ضروری است. این متخصصان با استفاده از روش‌های به‌روز افسردگی را شناسایی کرده و درمان مناسب را آغاز می‌‎کنند. دقت داشته باشید که تشخیص افسردگی معمولاً از طریق معاینه جسمی، ارزیابی وضعیت روحی فرد، بررسی علائم و انجام تست‌های مختلف صورت می‌گیرد.

 گاهی اوقات، افسردگی ممکن است به دلیل مشکلات جسمی، بیماری‌های خاص یا مصرف داروهای خاص بروز کند، بنابراین در این موارد تشخیص دقیق و تفکیک علت‌ها توسط پزشک اهمیت بسیاری دارد.

روش های درمان افسردگی اساسی

درمان افسردگی اساسی نیازمند رویکردی جامع است که به شرایط هر فرد بستگی دارد. یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی استفاده از داروهای ضدافسردگی است که با تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز کار می‌کنند. روان‌درمانی نیز برای MDD بسیار مؤثر است. همچنین بسیاری از بیماران از ترکیب دارو و روان‌درمانی بهره‌مند می‌شوند. یکی از روش‌های نوین، تحریک مغناطیسی مکرر مغز یا همان روش روش آر تی ام اس (  rTMS) است. در این شیوه، با استفاده از دستگاه آر تی ام اس، پالس‌های مغناطیسی به نواحی خاصی از مغز ارسال می‌شود. این روش غیرتهاجمی، بدون درد و مورد تأیید  FDA آمریکا بوده و برای افرادی کاربرد دارد که به دارو پاسخ مناسبی نمی‌دهند.

 در موارد شدید، الکتروشوک درمانی (ECT) نیز در درمان افسردگی اساسی توصیه می‌شود. همچنین تغییر در سبک زندگی، انجام ورزش منظم، داشتن رژیم غذایی سالم و خواب کافی در بهبود افسردگی نقش مهمی دارند.

 سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم که افسردگی اساسی یک اختلال روانی شدید است که باعث تغییرات شیمیایی در مغز و کاهش مواد شیمیایی مانند سروتونین و دوپامین می‌شود. این اختلال با علائمی چون غم و اندوه عمیق، بی‌انگیزگی، مشکلات خواب، اضطراب و تغییرات وزنی همراه است. عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تغییرات شیمیایی، استرس و مشکلات جسمی موجب بروز این بیماری می‎‌شوند.

درمان افسردگی معمولاً شامل داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی است و در برخی موارد از روش‌های نوین مانند تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال استفاده می‌شود. افسردگی ماژور نیاز به درمان تخصصی دارد و عدم درمان آن تأثیرات طولانی‌مدتی خواهد داشت.