آشنایی با انواع امواج مغزی و اهمیت آنها

باتوجه‌به اینکه امواج مغزی نقش مؤثری را در خلق‌وخو، الگوهای خواب و رفتارهای روزمره ما ایفا می‌کنند، از این‌روی تفسیر نقشه مغزی می‌تواند نقش مؤثری را در شناخت بیماری‌ها و درمان آن‌ها داشته باشد. به‌طورکلی سلول‌های عصبی مغز یا نورون‌ها با تکانه‌های الکتریکی یا سیگنال‌های شیمیایی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند که بررسی و مطالعه آن‌ها می‌تواند در شناخت و درمان بیماری‌های صعب‌العلاج تأثیرگذار باشد.

از آنجایی‌که موج‌های مغزی به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند و شناخت آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است، در این مقاله از تهران rTms قصد داریم، انواع امواج مغزی را مورد بررسی قرار دهیم. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع این مقاله را از دست ندهید.

امواج مغزی چیست؟

به بیان ساده آنچه می‌توان در پاسخ به سؤال امواج مغزی چیست گفت این است که در طول کارهای روزانه، مغز با سلول‌های عصبی زیادی در حال ارتباط و تعامل است و نورون‌ها می‌توانند به‌صورت تصادفی یا هم‌زمان با یکدیگر از طریق پالس‌های الکتریکی یا وزیکول‌های حامل پیام با هم در ارتباط باشند. باتوجه‌به این موضوع هرگونه پالس الکتریکی یا نوسان عصبی به‌عنوان یک سیگنال یا موج عصبی شناخته می‌شود که برای مشاهده‌ کردن آن ممکن است صدها نورون به طور هم‌زمان با یکدیگر فعالیت کنند. امواج آلفا، بتا، تتا و دلتا درواقع به‌عنوان یک نمودار عملکردی چندین نورون شناخته می‌شوند که هر یک از این امواج می‌توانند بیانگر خلقیات، بیماری‌ها، احساسات فرد و... باشد.

جالب است بدانید که هر موج دارای دو ویژگی دامنه و فرکانس است. فرکانس موج به تعداد دور موج در هر ثانیه گفته می‌شود و برحسب هرتز یا چرخه در ثانیه محاسبه می‌شود. ولی دامنه به میزان بلندی و فعالیت هر موج گفته می‌شود و بر حسب میکروولت است. میزان فرکانس و دامنه موج رابطه عکس با یکدیگر دارند. هر قسمت از مغز موج با فرکانس مشخصی ارتعاش می‌کند. در واقع هر چه امواج آهسته‌تر باشند، فرکانس موج کمتر و هر چه موج سریعتر باشد، فرکانس افزایش می‌یابد. به همین دلیل کمترین میزان فرکانس امواج مغز در زمان کما یا بیهوشی است. پزشکان برای دریافت اطلاعات و مشاهده این امواج، نقشه مغزی qeeg را توصیه می‌کند و براساس شرایط بیمار، درمان‌های لازم را تجویز می‌کند.

انواع امواج مغزی

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، طیف امواج مغزی می‌تواند بر اساس فرکانس به انواع مختلفی دسته‌بندی شود که در ادامه این بخش سعی شده در کنار شناخت امواج مهم‌ترین ویژگی‌های هر یک از آنها مورد بررسی قرار بگیرد.

امواج دلتا (۰ تا ۳ هرتز)

به‌طورکلی امواج مغزی دلتا امواجی آهسته و بلند هستند، این دسته از امواج در عمیق‌ترین رؤیاها و هنگام خواب مشاهده می‌شود. در امواج کند دلتا که معمولاً در کودکان تا یک‌سالگی به حالت غالب است می‌توان شاهد علائمی نظیر خواب‌آلودگی، بی‌حالی و... بود. همچنین غالب شدن امواج دلتا در سنین بالا می‌تواند با افزایش خواب‌آلودگی، عدم تمرکز، بی‌توجهی و... مرتبط باشد.

امواج مغزی تتا (۳ تا ۸ هرتز)

از امواج تتا تحت عنوان حالت گرگ‌ومیش یاد می‌شود، در امواج تتا شخص در حالت خواب عمیق یا رؤیا است. امواج تتا دروازه ذهنی ما برای یادگیری، حافظه و شهود است و پدیده خواب‌دیدن یا کابوس‌های ماندگار می‌تواند با این دسته از امواج مغزی مرتبط باشد. به‌طورکلی امواج تتا مخزنی برای خاطرات و احساسات هستند و معمولاً این امواج فعالیت سیستم لیمبیک و مناطق هیپوکامپ را منعکس می‌کنند.

امواج آلفا (۸ تا ۱۲ هرتز)

موج‌های مغزی آلفا زمانی غالب است که افراد احساس راحتی و آرامش می‌کنند. به بیان ساده‌تر به نظر می‌رسد که آلفا یک پل برای ذهن خودآگاه به ناخودآگاه است. معمولاً ریتم‌های آلفا از قشر سفید مغز مشتق می‌شوند. این دسته از امواج زمانی رخ می‌دهد که شخص در حالت هوشیار است. زمانی که آلفا در محدوده نرمال قرار دارد، افراد خلق‌وخوی خوبی را تجربه می‌کنند و شخص در حالت آرامش است. به‌طورکلی آلفا یکی از مهم‌ترین فرکانس‌های مغز برای یادگیری و استفاده از اطلاعات در کلاس درس و در محل کار است. معمولاً ریتم امواج آلفا را می‌توان با بستن چشم‌ها یا تنفس عمیق افزایش داد.

امواج بتا (۱۲ تا ۳۸ هرتز)

امواج مغزی بتا بر وضعیت هوشیاری طبیعی افراد تسلط دارد، این امواج بیشتر در قسمت جلویی مغز مشاهده می‌شود و در مناطقی از مغز که دارای آسیب است این دسته از امواج دیده نمی‌شود. معمولاً امواج بتا نوعی ریتم غالب در افرادی است که هوشیار یا مضطرب هستند.

امواج مغزی گاما

پرتوهای گاما سریع‌ترین امواج مغزی هستند و به پردازش هم‌زمان اطلاعات از مناطق مختلف مغز مربوط می‌شوند. این امواج اطلاعات را به‌سرعت منتقل می‌کنند و از آن‌ها تحت عنوان ظریف‌ترین فرکانس یاد می‌شود. به‌طورکلی امواج گاما در حالت هوشیاری، عشق و دوستی فعال می‌شوند و تحت بیهوشی ناپدید می‌شوند.

امواج مغزی در اوتیسم چگونه است؟

همان‌طور که می‌دانیم امواج مغزی در هر فردی وجود دارد، ضمن اینکه این امواج می‌تواند نقش مهمی را در نحوه عملکرد مغز و بدن ایفا کند، باتوجه‌به اینکه هر یک از موج‌های مغزی عملکرد متفاوتی در مغز دارند، با بررسی امواج مغزی آهسته‌تر بتا می‌توان به بیماری اوتیسم در شخص مشکوک شد، به‌طورکلی امواج بتا می‌تواند اثر دومینو داشته باشد و اگر کسی نتواند اطلاعات را با سرعت عادی پردازش کند، در موقعیت‌های اجتماعی عادی ناراحت و گوشه‌گیر می‌شود، همچنین پردازش آهسته‌تر می‌تواند نقش مؤثری را در سرعت یادگیری و درک دنیای اطراف داشته باشد. باتوجه‌به تفاسیر فوق می‌توان گفت امواج مغزی بتا آهسته‌تر و کندتر می‌تواند یکی از علائم بیماری اوتیسم باشد.

امواج مغزی در افسردگی چگونه است؟

بر اساس تحقیقات گذشته افراد مبتلا به افسردگی در امواج مغزی خود دارای نوسانات موج آلفا به‌صورت نامتعادل هستند. به‌طورکلی این امواج در قشر پیشانی چپ بیش از حد فعال هستند و همین موضوع می‌تواند به‌عنوان یکی از علائم شناخت افسردگی در افراد شناخته شود. ضمن اینکه درک و شناخت این موضوع مهم می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل مهم برای درمان این بیماری باشد.

انواع امواج مغزی بیانگر چه چیزی هستند؟

همان‌طور که قبلاً نیز متذکر شدیم، امواج مغزی الگوهایی از فعالیت الکتریکی هستند که در مغز رخ می‌دهند و می‌توانند در تمام جنبه‌های عملکردی مغز نظیر افکار، احساسات، رفتارها و... مؤثر باشند. به‌طورکلی الگوی امواج مغزی بسته به سطح هوشیاری و پردازش شناختی فرد تغییر می‌کند. به‌عنوان‌مثال، زمانی که فرد احساس خستگی یا رؤیا می‌کند، امواج مغزی کندتر است. معمولاً فعالیت مغز با ترکیبی از امواج مشخص می‌شود و زمانی که امواج در مغز فرد متعادل نباشد، ممکن است شخص بیماری‌های عاطفی و عصبی - فیزیکی را تجربه کند.

آیا تغییر امواج مغزی امکان‌ پذیر است؟

خوشبختانه نوروفیدبک یک تکنیک درمانی جدید است که از آن برای نظارت و بررسی تغییر الگوهای امواج مغزی و بهبود سلامت روان استفاده می‌شود. در این نوع درمان، به افراد آموزش داده می‌شود که چگونه جریان امواج مغزی را تغییر دهند. در طی روند درمان پزشک پس از بررسی EEG و تعیین سطح امواج مغزی از برخی عوامل به‌منظور درمان و بهبود سریع‌تر بیماری استفاده می‌کند، به‌عنوان‌مثال در فردی که افسردگی دارد، درمانگر از جلوه‌های صوتی و بصری برای پاداش‌دادن به امواج بتا استفاده می‌کند تا علائم افسردگی را کاهش دهد.

چطور بفهمیم امواج و فرکانس‌ های مغزی نرمالی داریم؟

به‌طورکلی در میان گونه‌های پستانداران، موج‌های مغزی در لایه‌های عمیق قشر مغز کندتر هستند، درحالی‌که لایه‌های سطحی ریتم‌های سریع‌تری تولید می‌کنند. محققان دریافتند که در بالاترین لایه‌ها، نوسانات سریعی که به‌عنوان امواج گاما شناخته می‌شوند که بر فعالیت نورون‌ها غالب است. در لایه‌های عمیق‌تر، نوسانات آهسته‌تری به نام امواج آلفا و بتا غالب است.

محققان می‌گویند فراگیر بودن این الگوها نشان می‌دهد که این نوسانات احتمالاً نقش مهمی در سراسر مغز بازی می‌کنند. به گفته محققان، عدم تعادل در نحوه تعامل این نوسانات با یکدیگر می‌تواند در اختلالات مغزی مانند اختلال کمبود توجه و بیش فعالی نقش مؤثری را ایفا کند. همچنین فعالیت عصبی بیش از حد و به طور هم‌زمان به‌عنوان نقشی مؤثر در بروز در صرع شناخته‌شده است.

باتوجه‌به این موارد، هرگونه نوسان در امواج مغزی می‌تواند در بروز و ایجاد یک بیماری عصبی تأثیرگذار باشد. پس زمانی که امواج در قشر عمیق و سطحی مغز دارای فرکانس نرمالی باشند، در این حالت می‌توانیم بفهمیم که امواج مغزی شخص دارای فعالیت استانداردی هستند.

سخن پایانی

جالب است بدانید که امواج مغزی توسط یک عصب‌شناس آلمانی به نام هانس برگر در اواسط دهه ۱۹۲۰ کشف شد. او در طی یک الکتروانسفالوگرامی یا EEG تشخیص داد که هرگونه ناهنجاری مغزی و یا بیماری‌هایی مانند صرع، افسردگی، آلزایمر و... می‌تواند با اختلال در عملکرد انواع موج‌های مغزی مرتبط باشد.

مغز یک اندام الکتروشیمیایی است که به طور کارآمد می‌تواند تا ۱۰ وات برق تولید کند و اگر تمام ۱۰ میلیارد سلول عصبی متصل‌به‌هم در یک‌زمان تخلیه شوند، یک الکترود منفرد روی پوست سر انسان چیزی حدود ۵ میلیونم تا ۵۰ میلیونیم ولت را ثبت می‌کند که این میزان برق می‌تواند یک لامپ چراغ‌قوه را روشن کند. باتوجه‌به تفاسیر فوق هر یک از امواج مغز می‌تواند نقش مؤثری را در شناخت یک بیماری ایفا کند. به‌عنوان‌مثال بیماری‌هایی مانند افسردگی، اختلال بیش فعالی (ADHD)، اوتیسم، صرع و... می‌توانند با نوسانات امواج مغزی مرتبط باشند.

شما مخاطب سایت تهران rTms بودید، از اینکه تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، از شما بسیار سپاسگزاریم و امیدواریم این مقاله مختصر و کوتاه توانسته باشد به تمام سؤالات شما پاسخ داده باشد. در پایان نیز خواهشمندیم شما نیز تجربیات خود را در زمینهٔ چگونگی نوار مغز و مراقبت‌های قبل و حین انجام نوار مغز با ما به اشتراک بگذارید.